Nếu bạn là dân công nghệ thông tin chắc hẳn đã từng nghe đến thuật ngữ UEFI hay BIOS. Nếu bạn nào chưa biết về UEFI hay BIOS nhớ đừng bỏ qua bài viết này nhé.
UEFI là gì?
UEFI Viết tắt của Unified Extensible Firmware, nó có nghĩa là Giao diện firmware mở rộng hợp nhất. UEFI là bản nâng cấp cho BIOS máy tính truyền thống mà Intel bắt đầu phát triển dưới dạng EFI. UEFI là bản cập nhật bao gồm thời gian khởi động được cải thiện, bảo mật tốt hơn và hỗ trợ tốt hơn cho phần cứng được tìm thấy trong các máy tính ngày nay.
UEFI khởi nguồn là Sáng kiến khởi động Intel vào cuối những năm 1990 trước khi được chuyển sang Diễn đàn EFI hợp nhất, và ngày nay diễn đàn và thông số kỹ thuật vẫn là kết quả của nỗ lực hợp tác giữa các nhà sản xuất bộ xử lý máy tính như AMD và Intel và các công ty hệ điều hành phần mềm như Microsoft và Apple.
Theo nhiều cách khác nhau, UEFI hoạt động như một hệ điều hành cơ bản, được điều khiển bằng phần mềm, có thể đứng đầu trong quá trình khởi động BIOS kế thừa, và giống như BIOS, UEFI chịu trách nhiệm khởi tạo phần cứng của thiết bị hoặc máy tính trước khi vượt qua sự kiểm soát của phần cứng cho hệ điều hành. Hầu hết các nền tảng máy tính hiện đại đều hỗ trợ cả UEFI và BIOS để giúp quá trình khởi động để dễ dàng. Sự kết hợp này giúp việc linh động giữa hệ điều hành cũ hơn chưa có sự hỗ trợ UEFI tích hợp.
Đặc tả UEFI cung cấp các tính năng nâng cao qua BIOS như khởi động an toàn, mật mã cấp thấp, xác thực mạng và trình điều khiển đồ họa phổ quát. Chức năng Secure Boot trong UEFI cung cấp nền tảng cho tính năng Microsoft Secure Boot trong Windows 8 cho phép hệ điều hành phát hiện rootkit và các cuộc tấn công phần mềm độc hại tương tự.
Cách UEFI thay thể và cải thiện trên BIOS
Có nhiều nguồn tin cho rằng BIOS sẽ sớm bị khai tử vào khoảng năm 2020 – Intel đã công bố kế hoạch thay thế hoàn toàn nó bằng UEFI trên tất cả các chipset của họ vào năm 2020.
BIOS đã xuất hiện từ lâu và hiện giờ không còn được phát triển nhiều nữa. Ngay cả các PC MS-DOS được phát hành vào những năm 1980 cũng có BIOS. Tuy nhiên, BIOS còn có những hạn chế nghiêm trọng. Nó chỉ có thể khởi động từ các ổ đĩa từ 2.1 TB trở xuống. Ổ đĩa 3 TB hiện không thể khởi động từ BIOS. Hạn chế đó là do cách hệ thống Master Boot Record của BIOS. BIOS phải chạy ở chế độ bộ xử lý 16 bit và chỉ có 1 MB dung lượng để thực thi. Nó sẽ gặp sự cố khi khởi tạo nhiều thiết bị phần cứng cùng một lúc, dẫn đến quá trình khởi động chậm hơn khi khởi tạo tất cả các giao diện và thiết bị phần cứng trên một thiết bị máy tính hiện đại. Đây chính là lý do nó cần phải được thay thế.
Cả UEFI và BIOS đều là phần mềm cấp thấp khởi động khi bạn khởi động PC trước khi khởi động hệ điều hành, nhưng UEFI là một giải pháp hiện đại hơn, hỗ trợ ổ cứng lớn hơn, thời gian khởi động nhanh hơn, nhiều tính năng bảo mật hơn, tất nhiên cũng hỗ trợ mạnh mẽ hơn về khía cạnh đồ họa.
Có thể bạn đã từng thất nhiều máy tính mới được phát hành với UEFI và BIOS nhưng nhiều người vẫn gọi nó là BIOS. UEFI thay thế BIOS truyền thống trên PC. Không có cách nào để chuyển từ BIOS sang UEFI trên PC hiện có. Bạn cần mua phần cứng mới hỗ trợ và nó sẽ bao gồm UEFI. Hầu hết các triển khai UEFI cung cấp mô phỏng BIOS để bạn có thể chọn cài đặt và khởi động các hệ điều hành cũ từ BIOS thay vì UEFI, vì vậy chúng tương thích ngược.
Tiêu chuẩn mới này tránh được những hạn chế của BIOS. Phần “sụn” UEFI có thể khởi động từ các ổ đĩa 2.2 TB hoặc lớn hơn trên thực tế, giới hạn lý thuyết là 9,4 zettabyte, rơi vào khoảng ba lần kích thước ước tính của tất cả các dữ liệu trên Internet. Đó là bởi vì UEFI sử dụng sơ đồ phân vùng GPT thay vì MBR. Nó cũng khởi động theo cách chuẩn hơn, khởi chạy các tệp thực thi EFI thay vì chạy mã từ bản ghi khởi động chính của ổ đĩa.
UEFI có thể chạy ở chế độ 32 bit hoặc 64 bit và có nhiều không gian địa chỉ hơn BIOS, điều đó có nghĩa là quá trình khởi động của máy tính sẽ nhanh hơn, màn hình thiết lập UEFI mượt hơn màn hình cài đặt BIOS, bao gồm hỗ trợ đồ họa và con trỏ chuột. Tuy nhiên, điều này không bắt buộc. Nhiều PC vẫn xuất xưởng với giao diện cài đặt UEFI ở chế độ giống như màn hình thiết lập BIOS cũ.
UEFI còn tích hợp thêm nhiều tính năng khác như hỗ trợ Secure Boot, có nghĩa là hệ điều hành có thể được kiểm tra tính hợp lệ để đảm bảo không có phần mềm độc hại nào bị can thiệp vào quá trình khởi động. Nó có thể hỗ trợ các tính năng kết nối mạng ngay trong phần lõi của UEFI, có thể hỗ trợ khắc phục sự cố và cấu hình từ xa. Với một BIOS truyền thống, bạn phải ngồi trước một máy tính để cấu hình nó.
Giao diện firmware mở rộng hợp nhất không chỉ là một sự thay thế BIOS. UEFI về cơ bản là một hệ điều hành nhỏ chạy trên phần cứng của PC và nó có thể làm được nhiều hơn BIOS. Nó có thể được lưu trong bộ nhớ flash trên bo mạch chủ hoặc có thể được tải từ ổ cứng hoặc chia sẻ mạng khi khởi động. Các máy tính khác nhau với UEFI sẽ có giao diện và tính năng khác nhau. Tất cả tùy thuộc vào nhà sản xuất máy tính mà bạn đang sử dụng. Những sự khác nhau này không ảnh hưởng đến chức năng và sử dụng của người dùng.
